Avinash Soni, người Nam Phi, đến làm giáo viên tại Apax Leaders vào năm 2019. Sau đó, đại dịch ập đến và ngôi trường bắt đầu gặp khó khăn về tài chính vào năm 2020.
Soni đề cập rằng công ty đã hứa sẽ tiếp tục trả lương ngay cả khi các lớp học bị hủy do các hạn chế về đại dịch.
Ông nói: “Khi công ty bắt đầu chậm thanh toán, đó là một cú sốc, nhưng vì các công ty khác trong lĩnh vực này cũng đang gặp vấn đề nên ban đầu chúng tôi vẫn khá lạc quan”.
Rất nhiều người trong nhóm của anh ấy cũng có phản ứng tương tự.
Đồng nghiệp của ông, Callan Williams cho biết: “Vào thời điểm đó, chúng tôi tin rằng việc mất doanh thu bán hàng là nguyên nhân gây ra những rắc rối tài chính của chúng tôi và điều này sẽ được khắc phục khi các trung tâm mở cửa trở lại.”
Giáo viên Alexander Wood lưu ý rằng thời điểm bắt đầu các vấn đề tài chính của công ty phù hợp với việc bắt đầu áp dụng các biện pháp ngăn chặn đại dịch nghiêm ngặt hơn và xét đến diễn biến dịch bệnh bùng phát ở Việt Nam.
“Vì vậy, có rất nhiều lo lắng xung quanh việc đóng cửa, cùng với lo lắng về tiền lương của chúng tôi.”
Khi đó, “Shark Thủy khẳng định trong email rằng Lãnh đạo Apax sẽ được trả lương ‘100% và đầy đủ’ trong thời gian giãn cách xã hội khi các lớp học bị hủy”, Wood, một công dân Mỹ, nhớ lại, ám chỉ ông Nguyễn Ngọc Thúy, Chủ tịch tập đoàn giáo dục Egroup, công ty sở hữu Apax Leaders.
 |
|
Phụ huynh tập trung tại trung tâm trường Apax Leaders, quận Phú Nhuận, TP.HCM để đòi nhà trường nợ tiền học phí, ngày 5/3/2023. Ảnh VnExpress/Le Nguyen |
Thủy, 41 tuổi, nổi tiếng nhờ xuất hiện trên chương trình truyền hình thực tế đầu tư Shark Tank Việt Nam năm 2018 và 2019.
Ông thành lập Egroup vào năm 2008 và biến nó thành một công ty giáo dục lớn với nhiều thương hiệu nổi tiếng. Phổ biến nhất của nó là Apax Leaders, chuỗi trung tâm giảng dạy tiếng Anh được điều hành bởi công ty con niêm yết duy nhất của nó, Apax Holdings.
Apax Leaders bắt đầu gây chú ý vào cuối năm 2019 sau khi các bậc phụ huynh ở Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Tỉnh Đăk Lăk và Thành phố Đà Nẵng cáo buộc Apax không cung cấp nền giáo dục chất lượng cao như đã hứa.
Vào năm 2020 và 2021, rất nhiều phụ huynh không hề nghi ngờ đã trả tiền cho con học tiếng Anh tại một số trung tâm Apax Leaders, nhưng nhiều trung tâm sau đó đã ngay lập tức đóng cửa sau cuộc khủng hoảng tài chính tại Apax Holdings.
Một số phụ huynh đã nhận được tiền trả góp từ tháng 6 đến tháng 8 năm 2023, nhưng nhiều phụ huynh khác đã phải đợi cho đến khi Thủy cho biết vào tháng 1 năm nay rằng công ty sẽ không thể hoàn trả các khoản phí vì gặp “khó khăn”.
Riêng tại TP.HCM, Apax Leaders vẫn nợ 4.400 sinh viên khoảng 94 tỷ đồng (3,79 triệu USD), Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố cho biết hồi đầu tháng.
Lời hứa sai lầm
Hóa ra, cha mẹ không phải là nạn nhân duy nhất.
Theo cơ quan chức năng, trường nợ 11,5 tỷ đồng tiền lương giáo viên, nhân viên và 9 tỷ đồng tiền thuê nhà.
Số liệu từ Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Cục Thuế TP.HCM cho thấy, Lãnh đạo Apax nợ hơn 32 tỷ đồng phí bảo hiểm cho nhân viên và 15 tỷ đồng tiền thuế tính đến năm ngoái.
Cả Soni và Wood đều cho biết Apax hiện nợ họ mỗi người khoảng 120 triệu đồng.
Soni, người đã rời đi vào năm 2021 và trở lại vào cuối năm 2022 để làm việc cho một trường quốc tế, cho biết: “Thật may mắn là tôi đã có thể rời khỏi Việt Nam trước khi mất hết khả năng hỗ trợ tài chính”.
Nhiều người khác không được may mắn như vậy.
Giáo viên người Anh Hannah Clemett cho biết đến tháng 8/2021, Apax nợ cô hai tháng lương nên đã rời công ty.
Cô tham gia vào nhiều nhóm Facebook khác nhau, nơi “các giáo viên nước ngoài tức giận đang cố gắng lấy lại mức lương mà họ phải trả”.
“Apax vẫn nợ tôi hơn 100 triệu đồng. Việc này khiến tôi gặp áp lực tài chính đáng kể trong thời gian dài và khiến tôi vô cùng lo lắng”, cô nói.
Sau năm 2022, rõ ràng là ngay cả khi các trung tâm đã mở cửa trở lại, công ty vẫn không sẵn lòng trả số tiền còn nợ giáo viên của mình.
Williams cho biết, vào khoảng cuối năm 2021 và đầu năm 2022, hầu hết giáo viên đã từ chức hàng loạt.
Ông nói thêm, nhiều giáo viên vẫn tiếp tục làm việc mặc dù không được trả lương vì họ sợ bị mất thị thực và bị đuổi khỏi đất nước.
“Tôi kết hôn với người vợ Việt Nam vào cuối năm 2021 và phải chờ vài tháng mới có được visa kết hôn. Nếu rời Apax vào thời điểm đó, tôi sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc rời Việt Nam trong khi biên giới vẫn còn đóng cửa và không có biết khi nào mới được gặp lại vợ nên tôi buộc phải ở lại chịu đựng mấy tháng không lương”.
Williams cho biết Apax vẫn nợ anh hơn 300 triệu đồng.
“Ngày cưới, trong tài khoản của tôi không còn tiền. Tôi vô cùng xấu hổ và tủi nhục, vợ chồng tôi phải lo tài chính toàn bộ đám cưới. Gần một năm trời tôi hoàn toàn phụ thuộc tài chính vào vợ, ” anh ấy nói.
Nghe có vẻ khó khăn đối với Williams, anh khẳng định rằng mình “không phải là người bị ảnh hưởng nặng nề nhất”.
Có một giáo viên bị nợ gần 500 triệu đồng, dẫn đến việc bị đuổi khỏi căn hộ và rơi vào cảnh vô gia cư. Trong khi đó, một giáo viên khác, được Apax đưa về từ nước ngoài vào giữa năm 2022, đã được trang trải chi phí chuyến bay thông qua khoản vay do công ty cung cấp. Tuy nhiên, trong vòng hai tháng đầu tiên làm việc, Apax đã không trả lương cho cô.
Williams nói: “Họ đưa giáo viên nước ngoài vào trong nước dù biết rõ rằng họ sẽ không trả lương cho họ. Điều này buộc nhiều giáo viên mới phải rời công ty trong tình trạng nợ nần hoặc thậm chí không nhận được lương”.
 |
|
Callan Williams (C) chụp ảnh cùng các học trò của mình tại trung tâm Apax Leaders khi anh còn đang làm việc cho trường. Hình ảnh lịch sự của Williams |
Giáo viên người Anh Oliver Whitehead cũng chia sẻ rằng Apax nợ anh khoảng 120 triệu đồng và cho biết số tiền tiết kiệm của anh “đã tiêu hết”.
“Sống ở nước ngoài với mức thu nhập không ổn định cực kỳ căng thẳng, không biết khi nào mình sẽ được trả lương tiếp theo và nếu có nhận được thì tôi cũng không biết bao nhiêu”.
“Chúng tôi thường được hứa hẹn nửa tháng này trước, sau đó hẹn hò vào nửa tháng còn lại. Sau đó, 25% vào ngày trả lương và họ trả thêm ba đợt 25%, sau đó những ngày này sẽ trôi qua với những lời hứa thông thường của những người khác. hẹn hò,” anh nói.
Đang tìm cách khắc phục
Wood đến từ Mỹ cho biết, ngay sau khi các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt nhất của Hà Nội được dỡ bỏ và việc tiêm chủng được thực hiện xong, anh cùng với một số nhân viên cũ và hiện tại của Apax Leaders đã thống nhất khiếu nại lên các cơ quan hữu quan.
Khi đó, anh đang nợ khoảng 200 triệu đồng, và trải qua một quá trình tốn rất nhiều thời gian và công sức, anh mới lấy lại được 80 triệu đồng.
Ông nói thêm rằng một số nhân viên kém may mắn hơn và cho đến nay họ vẫn chưa nhận được gì.
Beth Maxwell, giáo viên người Anh, là một trong những cựu nhân viên của Apax.
“Tôi đã gửi vô số email, tìm kiếm sự trợ giúp pháp lý, gọi đến văn phòng. Mọi việc đều vô ích. Cuối cùng bộ phận nhân sự Apax đã chặn địa chỉ email của tôi.”
Đến nay, cô không lấy lại được 25 triệu đồng từ trường và phải về nước.
Đối với Whitehead, tình hình cũng không khá hơn. Anh ấy đã liên hệ với một luật sư, người ban đầu tỏ ra sẵn sàng hỗ trợ. Tuy nhiên, sau khi anh chuyển tiếp các tài liệu liên quan, luật sư đã ngừng trả lời email của anh.
“Tôi đến trụ sở mới của Apax với vỏ bọc là muốn quay lại làm việc, nhưng ngay khi tôi đề cập đến các hồ sơ bồi thường hoặc thuế liên quan đến công việc trước đây của tôi, tôi thấy mọi cánh cửa đã nhanh chóng đóng lại trước khi tôi có thể bước qua và nói chuyện với bất cứ ai.”
Williams, chồng của người vợ Việt Nam, nói thêm: “Chúng tôi đã cố gắng đình công nhiều lần và những nỗ lực đó dẫn đến việc trả tiền nhanh chóng (không đủ trả cả tháng lương), những lời hứa suông, thậm chí là những lời đe dọa thực sự là bị đưa vào danh sách đen và bị trục xuất”.
Ông nói, điều hợp lý duy nhất mà hầu hết giáo viên có thể làm là từ chối giảng dạy, dẫn đến việc Apax chuyển các lớp học trực tuyến.
Một giáo viên khác là người Mỹ cho biết cô hiện đang kiện Apax Leaders nên muốn giấu tên. Cô cho biết, theo biểu đồ do một nhóm giáo viên thống nhất lập, Apax nợ ít nhất 81 giáo viên nước ngoài với tổng số tiền là 13,4 tỷ đồng (536.300 USD).
Bà nói thêm: “Bây giờ Thủy đã bị bắt, chúng tôi không còn nhiều hy vọng lấy được số nợ vì toàn bộ quá trình này mất quá nhiều thời gian”.
Nguyễn Ngọc Thụy bị bắt ngày 25/3 với cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong hoạt động chuyển nhượng cổ phần tại Egroup.
Apax Leaders được cấp phép năm 2016, từng có 120 trung tâm trên toàn quốc với khoảng 120.000 học viên. Đến thời điểm ông bị bắt, nó chỉ còn 38 trung tâm, hầu hết ở miền Bắc.
Một ngày sau khi bị bắt, Lãnh đạo Apax cho biết sẽ tạm dừng việc tính học phí và các khoản nợ trong quá trình điều tra. Việc hoàn trả học phí cũng sẽ bị đình chỉ trong quá trình này.
 |
|
Nguyễn Ngọc Thúy bị phụ huynh vây quanh đòi học phí ở TP.HCM, ngày 9/4/2023. Ảnh VnExpress/Le Nguyen |
Vấn đề về niềm tin
Việc các Nhà lãnh đạo Apax vi phạm cam kết tài chính đã làm xói mòn niềm tin của các nhà giáo dục nước ngoài khi họ hiện đang đứng ở ngã ba đường, vật lộn với những bất ổn tài chính.
Clemett, người vừa kết hôn với một người đàn ông Việt Nam, cho biết: “Niềm tin bị Apax phá vỡ sẽ không bao giờ được xây dựng lại hoàn toàn”.
“Tôi cảm thấy vô cùng lo lắng khi tìm việc mới. Tôi không còn tin tưởng bất kỳ trung tâm ngoại ngữ nào là đáng tin cậy nữa. Hiện tôi đang làm việc tại một trường quốc tế.”
Maxwell cho biết trải nghiệm với Apax đã khiến cô “sợ hãi và cảnh giác khi làm việc ở nước ngoài”.
“Tôi hy vọng Shark Thủy sẽ nhận được sự trừng phạt và cuối cùng chúng tôi sẽ nhận được những gì đã nợ mình. Nhưng tôi rất nghi ngờ điều này sẽ xảy ra”, cô nói.
Wood thậm chí còn bày tỏ lo ngại về ngành dạy tiếng Anh như ngoại ngữ (EFL) tại Việt Nam.
Ông tin rằng tác động tiêu cực từ việc Shark Thủy quản lý kém các Lãnh đạo Apax, bao gồm các vấn đề về học phí của phụ huynh và lương giáo viên, đã dẫn đến sự ngờ vực lan rộng đối với các trung tâm và cơ sở dạy tiếng Anh.
“Các bậc cha mẹ đơn giản là không thể biện minh cho việc chi hàng đống tiền cho việc học tiếng Anh của con mình khi họ lo ngại con mình có thể không bao giờ được nhìn thấy bên trong lớp học EFL.”
 |
|
Alexander Wood (L) chụp ảnh cùng một giáo viên khác khi anh còn làm việc cho Apax Leaders. Hình ảnh lịch sự của Gỗ |
Giờ đây khi đã kết hôn với một phụ nữ Việt Nam và lên chức bố, Williams dự định ở lại Việt Nam nhưng không tham gia nhiều vào lĩnh vực giáo dục.
“Nếu có bất kỳ cơ hội nào ngoài công việc giảng dạy, tôi rất sẵn lòng thay đổi nghề nghiệp.”
Whitehead, hiện đã tìm được công việc mới tại một trường quốc tế, cho biết anh không tìm nơi nào khác để đi vì anh “hy vọng có thể lập gia đình với bạn gái người Việt Nam”.
“Tôi không nghĩ mình sẽ làm việc cho bất kỳ tập đoàn lớn hay trung tâm ngoại ngữ nào nữa. Làm việc cho một công ty mà tôi không thể đến tìm sếp để nói chuyện với họ sẽ là công việc mà tôi không muốn tin tưởng nữa”, Whitehead nói.
Đối với Soni, trải nghiệm với Apax đã dạy anh “luôn lưu tâm đến thực tế rằng cuộc sống có thể có những ngã rẽ bất ngờ”.
“Mặc dù có thể tôi sẽ không bao giờ nhìn thấy số tiền mà Apax nợ tôi, nhưng tôi sẽ được an ủi khi truy tố Shark Thủy và tất cả những kẻ đồng lõa với hắn. Tôi hy vọng họ có thể trải qua một tình huống tương tự như tình huống mà họ đã gây ra cho rất nhiều người.” vào,” anh nói.
